قَهوه، نوعی نوشیدنی رایج است که از دانه‌های بوداده و آسیاب‌شده گیاه قهوه به‌دست می‌آید. قهوه کمی اسیدی است و به‌علت داشتن کافئین بالا، یک ماده محرک است.این نوشیدنی، محبوب‌ترین نوشیدنی گرم در جهان است. گیاه قهوه بومی یمن و آفریقا است اما در مناطق نیمه‌گرمسیری و گرمسیری قاره آمریکا و جنوب‌شرقی آسیا همچنین به‌نسبت کمتر در برخی از نواحی جنوب آسیا مانند هند کشت می‌شود. هنگام رسیدن میوه گیاه قهوه، دانه‌های قهوه را برداشت و فرآوری می‌کنند. دانه‌های قهوه خشک‌شده و به درجات مختلف برشته می‌شوند. بسته به عطر و طعم موردنظر، درجه‌بندی‌های پخت گوناگونی برای این محصول درنظر گرفته شده‌است.
ابوعلی سینا، حدود هزار سال پیش در کتاب خود شرح جامعی در مورد قهوه آورده. بوعلی سینا قهوه را به منظور تحریک بیماران افسرده، به‌کارگرفته بوده‌است
این نوشیدنی از قرن ۱۳ میلادی بسیار محبوب و مقبول شد و تا آغاز قرن ۱۵ میلادی در مصر، شام و عثمانی بسیار مصرف می‌گردید.
قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت، از طریق تجارت زمینی امپراتوری عثمانی و از طریق تجارت دریایی، از بندرهای یمن و شاخ آفریقا. پس از آغاز قرن هفدهم، گیاه قهوه که با قاچاق دانه‌های بسیار حاصلخیز به کشور هند راه یافته بود.
کافه رویال لندن، نقاشی از ویلیام اورفن به سال ۱۹۱۲در این کشور هم پرورش یافت. تقریباً در سال ۱۶۵۰ میلادی، قهوه به کشور انگلستان وارد می‌شد و قهوه‌خانه‌ها در شهرهای آکسفورد و لندن تأسیس شدند.
کشت گیاه قهوه در انگلستان از همان زمان آغاز گردید، اما آفت‌ها و آب‌وهوای سرد منطقه، گیاهان قهوه را نابود نمود و انگلیسی‌ها مجبور شدند به جای کشت قهوه، به کشت چای روی بیاورند. اما تا پیش از آغاز قرن هجدهم میلادی، استفاده از نوشیدنی قهوه در سراسر اروپا رایج شده بود. کشورهای اروپایی این گیاه را به مناطق گرمسیری معرفی کردند تا این کشورها نسبت به کشت و تولید انبوه گیاه قهوه اقدام نمایند. در اروپا هم مانند خاورمیانه و ایران بزرگ، قهوه‌خانه‌ها به مکانی برای معاشرت، مطالعه و تبادل نظر درباره موضوعات روز بدل شد.
تاریخ قطعی ورود قهوه به ایران معلوم نیست. اما چون در آغاز پادشاهی شاه عباس قهوه‌خانه در ایران وجود داشته ممکن است که نوشیدن قهوه از دوران شاه تهماسب یکم در ایران معمول شده باشد. قهوه در زمان صفویه جای خود را در میان نوشیدنی‌های روزانه ایرانی‌ها باز کرد. تا قرن نوزدهم که چای به نوشیدنی غالب مردم تبدیل شد. (هنوز در ایران کلمه قهوه خانه حتی به مکان‌هایی که در آن چای سرو می‌شود هم گفته می‌شود که نشان می‌دهد قهوه در ایران متداول‌تر از چای بوده.
امروزه نوشیدن گونه‌های قهوه از جمله قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری و شیر قهوه طرفداران بسیاری پیدا کرده. البته قهوه ترک به‌خاطر محبوبیت میان ایرانیان ارمنی از گذشته در میان مردم رایج بوده و به‌واسطه فال قهوه جایگاه خاص خود را داشته‌است.
در سال ۱۶۶۴ کاشف‌الدین یک داروشناس صفوی، یک رساله در مورد ارزش‌ها و ویژگی‌های قهوه به شاه عباس دوم تقدیم کرد. تاریخ فرهنگ نوشیدن چای در ایران تنها از پایان قرن پانزدهم آغاز شد. از آنجایی که کشورهای تولید کنند قهوه مسافت بسیاری تا ایران داشتند، ترابری قهوه به ایران مشکلات بسیار داشت، اما نزدیکی تولیدکننده‌های عمده چای نظیر چین به جاده اصلی تجارت آن زمان یعنی جاده ابریشم سبب شد که تجارت و ترابری چای با سهولت بیشتری در ایران صورت بگیرد
دانه، گیاه و میوه قهوه عربیکا
چندین گونه از درختچه قهوه وجود دارد که دانه‌ها یا همان میوه قهوه از آن‌ها استخراج می‌شود، دو گونه اصلی تجاری بیشتر کشت می‌شود که یکی معروف به قهوه عربیکااست که مورد توجه‌ترین گونه است و بومی ارتفاعات جنوب غربی اتیوپی و فلات بوما در جنوب شرقی سودان و احتمالاً کوه مارسابیت در شمال کنیا است. گونه دیگر، گونه قهوه کانفورا است که بومی نواحی غربی و مرکزی زیر صحرای آفریقا از گینه تا اوگاندا و سودان جنوبی می‌باشد و به‌نام روبوستا شناخته می‌شود، چندین گونه دیگر هم وجود دارد که کمتر مطرح هستند از جمله لیبریکا، موریتیانا، راکیموسا و استنوفیلا
میوه نارس قهوه به رنگ سبز است و در ادامه تبدیل به رنگ زرد می‌شوند و در هنگام رسیدن تبدیل به رنگ قرمز می‌شوند، هر میوه قهوه شامل دو دانه است و در ۵ تا ۱۰ درصد از میوه‌ها تنها یک دانه وجود دارد. میوه‌های قهوه در گونه عربیکا میان ۶ تا ۸ ماه می‌رسند و قابل چیدن هستند در حالی که در قهوه روبوستا (کانفورا) حدود ۹ تا ۱۱ ماه زمان می‌برد. میوه‌ها را معمولاً به کمک نور خورشید خشک می‌کنند اما روش‌های صنعتی هم برای این کار وجود دارد.
کشورهای تولیدکننده عمده قهوه در سال ۲۰۲۰ امروزه بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده قهوه عبارتند از: برزیل، کلمبیا، ویتنام، اندونزی، مکزیک، هندوراس، اتیوپی و هند. در سال ۲۰۲۰، برزیل به‌تنهایی ۳۹ درصد از مجموع تولید دانه‌های سبز قهوه در جهان را داشته‌است. در هفتاد کشور دیگر هم قهوه تولید می‌شود، اما میزان تولید آن کشورها کمتر است. بزرگ‌ترین واردکنندگان قهوه، ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، و اسپانیا می‌باشند.
بیشترین میزان مصرف سرانه قهوه در کشورهای فنلاند (۱۱ کیلوگرم)، دانمارک (۹٫۷ کیلوگرم)، نروژ (۹٫۵ کیلوگرم)، سوئد (۸٫۶ کیلوگرم)، و استرالیا (۷٫۸ کیلوگرم) گزارش شده‌است. ایالات متحده آمریکا با این‌که بزرگ‌ترین واردکننده قهوه است، اما مصرف سرانه آن تنها ۴٫۱ کیلوگرم است
بیشتر مناطق کشت عمده قهوه در اطراف استوا و مناطق پر باران قرار دارند. دانه‌های قهوه در هر منطقه عطر و بوی مخصوص به خود را دارد..
مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام عربیکا به دست می‌آید که قدیمی‌ترین گونه قهوه است و در ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند. حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود عربیکا است. قدیمی‌ترین گونه قهوه عربیکا، جاوه است که امروزه نامی شناخته شده محسوب می‌شود. گونه دیگری از قهوه روبوستا نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از عربیکا تحمل سرما را دارد. میزان کافئین روبوستا دو برابر عربیکا است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. روبوستا حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. گونه مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود.